انقلاب و چند سوال 2

برای پاسخ به این سوال که تفاوت نقش مردم در نظام سلطنت پهلوی و نظام جمهوری اسلامی چی هست اول یک نگاه گذرا به تفاوت نوع نظام سلطنت و جمهوریت بندازیم.

نظام سلطنتی با جمهوری از دو جهت تفاوت عمده داره. اول از جهت تعیین حاکم و دوم از جهت قوانین اداره کشور.

در نظام سلطنتی مردم در تعیین حاکم نقشی ندارن. در سلطنت، شاه مادام العمر شاه هست تا اینکه بمیره یا کسی او رو با زور برکنار کنه. اما در نظام های جمهوری، مردم در تعیین حاکم نقش دارن. البته نقش ها گاه مستقیم هست و گاه به واسطه پارلمانها و... . ضمنا در جمهوری ها حاکمان برای یک بازه زمانی معین انتخاب میشن و بعد مردم دوباره باید حاکم انتخاب کنن. حالا اینکه همون حاکم قبلی میتونه دوباره و چندباره انتخاب بشه یا نه، و اینکه برای چه مدتی انتخاب میشه، در جمهوری های مختلف متفاوت هست.

تفاوت دوم در شیوه اداره کشور هست. در تعریفهای رایج از نظام سلطنتی، این نظام در شیوه اداره کشور دو دسته شده، یکی سلطنت مطلق یکی هم سلطنت مشروطه. در سلطنت مطلق، هیچ قانونی بالاتر از شاه نیست و حرف و اراده او، خود، قانون کشور داری هست. اما در سلطنت مشروطه، شاه باید تحت چهارچوب قوانینی مشخص عمل کنه.

در نظام جمهوری هم، حاکم موظف هست به قوانینی که تعیین شده اند و در چارچوب اونها عمل کنه.

شاید فرق بین سلطنت مشروطه و جمهوریت در اجرا این باشه که در اولی اگر شاه تخلف کنه، کسی نمیتونه با راهکار قانونی شاه رو خلع کنه یا اگر خلع کنه، مردم در تعیین نفر بعدی، هیچ نقشی، بی واسطه یا با واسطه ندارن. اما در جمهوری، در بدترین حالت، مردم صبر میکنن تا دوره چهار، پنج یا شش ساله حاکم یا کسانی که با واسطه حاکم رو تعیین میکنن، تموم بشه و بعد دیگه به او یا اونها رای نمیدن.

حالا برای جواب به این سوال که نقش مردم قبل از انقلاب و بعد از انقلاب در تعیین حاکمان و مسوولان چه تفاوتی داشته، میشه با این معیار کار رو شروع کرد.

البته یک تذکر: نقش مردم در کشور، محدود به تعیین حاکمان نیست. این نقش عرصه های بسیار متنوعی قابل فرض هست که میشه دو نظام سابق و کنونی کشور رو در همه این عرصه ها با هم مقایسه کرد.